Muziektherapie is een methodische vorm van hulpverlening waarbij muzikale middelen binnen een therapeutische relatie gehanteerd worden ten einde verandering, ontwikkeling, stabilisatie of acceptatie op emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal of lichamelijk gebied te bewerkstelligen.
Bij het luisteren naar muziek kunnen associaties met een emotionele lading opgeroepen worden. Wie muziek maakt kan emoties tot uitdrukking brengen en communiceren door verbanden die – afhankelijk van persoon en situatie – bestaan tussen de ene kant gemoedstoestanden en aan de andere kant muzikale parameters als tempo, dynamiek, klankkleur, de muzikale vorm (gestalt) en de eventuele combinatie van muziek en tekst.
De nauwe band tussen muziek en emoties biedt therapeutische mogelijkheden als de beleving van en de omgang met emoties een rol spelen in de problematiek van de cliënt.
Muziek maken in gezelschap (samen muziek maken) is een specifieke vorm van communicatie. In vergelijking met verbale communicatie hebben betrekkings-aspecten (hoe verhoud ik me met de ander) en emoties ook een rol. De ratio, het verstand wordt echter niet direct aangesproken. Spelers zijn zender en ontvanger tegelijk en daardoor is het continu afstemmen op elkaar mogelijk door gebruik te maken van creatieve 'oplossingen' .
Instrumenten: slaginstrumenten [trommels, percussie, bongo's, djembe], snaarinstrumenten [gitaar, ukelele, mandoline] en elektronische instrumenten [piano, synthesizer, (muziek)computer]
Het gevarieerde aanbod van instrumenten biedt vele mogelijkheden. Van slaan, strelen, duwen, trekken tot zacht, hard, een-tonig en meer-tonig. Ook passief en actief.
'Passief' luisteren naar muziek is niet echt een passieve activiteit. Muziek komt binnen en doet wat met je. Maakt je opstandig of ontspannen. Je kunt kiezen voor een muzieksoort om een bepaalde gemoedstoestand te bereiken. Hierbij is het het maken van een keuze actieve, interne afweging. Daarbij maak je gebruik van je interne 'discotheek' - verzameling van voor jou bekende nummers en liedjes.
Intuïtie en methodiek gaan hand in hand. Er is geen eenduidig recept voor bv borderline cliënten. De uniciteit van elk mens maakt elke behandeling uniek en persoonlijk.